Το Γυναικείο Κίνημα Στην Τουρκία Και Οι Πολιτικές Διεκδικήσεις Του

Το γυναικείο κίνημα στην Τουρκία αναπτύσσεται την περίοδο των Νεότουρκων όπου οι γυναίκες ζητάνε την έξοδό τους στη δημόσια σφαίρα, επί ίσοις όροις με τους άνδρες. Η συνέχεια υπήρξε και μετά το 1923 (Ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας), όπου ακόμα πιο έντονα αυτή τη φορά ζητάνε πολιτικά δικαιώματα, πράγμα το οποίο καταφέρνουν το 1934 με την υιοθέτηση του νέου αστικού κώδικα.

Το γυναικείο κίνημα έπειτα από έναν μακρύ αγώνα κατάφεραν στις εκλογές του 1935 να αποκτήσουν το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι καθώς εξελέγησαν 17 γυναίκες βουλευτές. Κατά τις δεκαετίες ’30-’50 το ίδιο το τουρκικό κράτος προωθούσε τα γυναικεία δικαιώματα αλλά στα πλαίσια πάντα της κρατικής κηδεμονίας, το λεγόμενο αργότερα από πολιτικούς επιστήμονες state feminism. Ο σύζυγος παρέμενε ο κυρίαρχος του νοικοκυριού και ενώ η γυναίκα είχε τη δυνατότητα της εργασίας, αυτό γινόταν μόνο μετά από την άδεια του συζύγου. Ωστόσο εδώ θα ήταν πολύ σημαντικό να αναφέρουμε ότι στην τουρκική περιφέρεια τα ισλαμικά ήθη που ήθελαν τη γυναίκα στο σπίτι, με μόνη ενασχόληση της το νοικοκυριό και την διαπαιδαγώγηση των παιδιών της.

Μία καταλυτική χρονιά για το τις απαρχές του φεμινιστικού κινήματος στην Τουρκία ήταν το 1934, όταν και τελικά δόθηκε το δικαίωμα στις γυναίκες για το εκλέγειν και εκλέγεσθαι. Οι γυναίκες έκτοτε για το σύγχρονο δυτικό τουρκικό κράτος, έτσι όπως το είχε ονειρευτεί ο ίδιος ο Μουσταφά Κεμάλ, μέσω της συμμετοχής τους στην εργασία, στη μόρφωση στην κοινωνική και πολιτική ζωή καθίστανται οργανικό στοιχείο της τουρκικής κοινωνίας.

Αφίσα στους Δρόμους της Τουρκίας <Όχι στην βία κατά των γυναικών>

Η δεκαετία του ’60 ήταν κομβική για την διαμόρφωση της πολιτικής, γενικότερα στην Τουρκία. Στο νέο σύνταγμα του 1961, όπου θεσμοθετήθηκε αμέσως μετά το πραξικόπημα του 1960, αναγνωρίζονται διάφορες πολιτικές ελευθερίες, με αποτέλεσμα ποικίλες ιδεολογικές ομάδες κάνουν την εμφάνισή τους και έτσι το κράτος παύει να έχει την αποκλειστικό μονοπώλιο της πολιτικής κηδεμονίας. Κάνουν την εμφάνισή τους στην τουρκική πολιτική σκηνή οι πρώτες αριστερές οργανώσεις που στην πολιτική ατζέντα τους όπου καλούσαν τις γυναίκες να ενταχθούν μαζί τους με σκοπό την εργασιακή και την οικογενειακή ισότητα. Ωστόσο η ρητορική των παραπάνω οργανώσεων δεν είχε ως αποκλειστικό στόχο τις γυναικείες διεκδικήσεις αλλά την κοινωνική επανάσταση που θα έφερνε στο προσκήνιο τα δικά τους πιστεύω. Παρόλα αυτά, οι γυναίκες μέσα από αυτή τη διαδικασία κατάφεραν να ζυμωθούν πολιτικά και το γυναικείο κίνημα να ωριμάσει ώστε τη δεκαετία του 1980 να καταφέρουν να συγκροτήσουν τις αποκλειστικά γυναικείες οργανώσεις με πολιτικό περιεχόμενο.

Το πραξικόπημα του 1980 και η άγρια καταστολή των πολιτικών οργανώσεων από την κυβέρνηση Εβρέν, οδήγησε στην δημιουργία του νέου τουρκικού φεμινιστικού κινήματος. Το νέο κίνημα έχει τον χαρακτήρα αυτόνομων ομάδων όπου πραγματοποιούν άτυπες συναντήσεις μεταξύ τους. Κύριες διεκδικήσεις τους μεταξύ άλλων ήταν η αναβάθμιση της γυναικείας εργασίας αλλά και η καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας, φαινόμενο που μέχρι και σήμερα είναι πολύ έντονο στην τουρκική καθημερινότητα. Συνεπώς, η ενδοοικογενειακή βία είχε την προτεραιότητα στις διεκδικήσεις τους. Με διάφορες καμπάνιες και εκδόσεις βιβλίων με θέμα τη βία και αλλά και την ισότητα μέσα στην οικογένεια. Αρκετός κόσμος ευαισθητοποιήθηκε και πραγματοποιήθηκαν μεγάλες ειρηνικές πορείες σε μεγάλα αστικά κέντρα της Τουρκίας από γυναίκες ζητώντας τα αυτονόητα.

Το Κράτος Λαμβάνει Υπόψιν Του Τις Διεκδικήσεις Του Φεμινιστικού Κινήματος

Τα γυναικεία ζητήματα τη δεκαετία του 1990 αρχίζουν να μπαίνουν στο κάδρο της πολιτικής αντιπαράθεσης μεταξύ των κομμάτων. Το αποτέλεσμα των αντιπαραθέσεων έφερε τη ψήφιση νόμου, το 1998, για την προστασία της οικογένειας, που μεταξύ άλλων στόχευε στην προστασία των γυναικών από την ενδοοικογενειακή βία. Η κρατική φροντίδα, είχε και συνέχεια καθώς το 2002 εφαρμόζεται νέος αστικός κώδικας ο οποίος καταργεί το άρθρο 159 το οποίο προέβλεπε την άδεια του συζύγου προκειμένου να εργαστεί μία γυναίκα. Επιπλέον το άρθρο 153 αναθεωρείται και η γυναίκα δεν είναι υποχρεωμένη να υιοθετήσει το επίθετο του συζύγου της. Ο νέον αστικός κώδικας έφερε ακόμα περισσότερες αλλαγές υπέρ των γυναικείων διεκδικήσεων, καταργείται ακόμα το άρθρο 438 του ποινικού κώδικα που μείωνε την ποινή του βιαστή έαν το θύμα του ήταν πόρνη. Η μοιχεία, επίσης, παύει να έχει διαφορετικές συνέπειες για τον άντρα και για τη γυναίκα.
Οι προσπάθειες των γυναικείων ΜΚΟ στην Τουρκία για ριζική αλλαγή της κατάστασης που επικρατεί σε βάρος των γυναικών δεν έχουν αποφέρει τα ανάλογα αποτελέσματα. Πολύ σημαντική εξέλιξη είναι ότι με το πέρασμα του χρόνου πολλές γυναικείες ΜΚΟ έχουν συμβάλει σε τροποποιήσεις νόμων. Σε αυτό όμως, το μεγαλύτερο ρόλο έχει παίξει η συνεργασία γυναικείων ΜΚΟ με απλές καθημερινές γυναίκες.
Χαρακτηριστικά,η KADAV ( Kadınlarla Dayanışma Vakfı – Ίδρυμα Αλληλεγγύης Γυναικών) συμμετείχε σε καμπάνιες σχετικά με τα δικαιώματα των γυναικών στην Τουρκία οι οποίες σχετίζονταν με τις διεκδικήσεις των γυναικών για αλλαγή του Αστικού Κώδικα, του Τουρκικού Ποινικού Κώδικα, της Κοινωνικής Ασφάλισης, Νόμων του εργατικού Δικαίου που αφορούσαν στο εργασιακό περιβάλλον και την εργασιακή απασχόληση.
Από την άλλη, η Kadınlar Cinayetlerini Durduracağız Platformu συμμετέχει ενεργά στις νομικές διαδικασίες προκειμένου να καταφέρει να αλλάξει τους νόμους, ώστε να τιμωρούν αυστηρότερα τις δολοφονίες των γυναικών. Η Πλατφόρμα συμμετείχε στη δημιουργία «Νόμου 6282 για τη Προστασία της Οικογένειας και Πρόληψης της βίας κατά των Γυναικών».
Στις 26 Σεπτεμβρίου του 2004, ένα σχέδιο νόμου με στόχο τη μεταρρύθμιση του Τουρκικού Ποινικού Κώδικα έγινε δεκτό στο Τουρκικό Κοινοβούλιο έπειτα από μία επιτυχημένη εκστρατεία τριών ετών (2002-2004) υπό την ηγεσία της γυναικείας πλατφόρμας Women for Women’s Human Rights και διαφόρων οργανισμών LGBT (Lesbian, Gay, Bisexual, Transsexual).

Η εκστρατεία ήταν επιτυχής καθώς επετεύχθησαν περισσότερες από 35 τροπολογίες για την αναγνώριση του νομικού δικαιώματος των γυναικών να αξιοποιούν και να χειρίζονται το σώμα τους όπως εκείνες θέλουν, όπως και κάποια άλλα δικαιώματα παρά την έντονη αντίδραση από τη δεξιά πτέρυγα και τους ισλαμιστές του ΑΚΡ (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης). Η εκστρατεία είχε στόχο να αλλάξει η βασική φιλοσοφία του παλαιού Ποινικού Κώδικα που προέβλεπε ότι το γυναικείο σώμα και σεξουαλικότητα της κάθε γυναίκας ανήκει στην οικογένειά τους, στους πατέρες τους, στους συζύγους τους και στη κοινωνία. Στόχος ακόμη ήταν να εξαλειφθούν όλα τα άρθρα στον παλαιό Ποινικό Κώδικα που αποτελούσαν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών, ιδίως όσον αφορά το σώμα και τη σεξουαλικότητα, και επίσης να γίνει αναγνώριση των σεξουαλικών εγκλημάτων ως τέτοιων .Καθ ‘όλη την εκστρατεία, οι συνήγοροι τόνισαν ότι στόχος τους δεν ήταν απλά η αναθεώρηση ορισμένων άρθρων, αλλά η πλήρης μεταρρύθμιση του Ποινικού Κώδικα και η αναμόρφωση του πατριαρχικού πλαισίου του Κώδικα έτσι ώστε να αναγνωριστεί νομικά στις γυναίκες η αυτονομία πάνω στο σώμα τους και τη σεξουαλικότητά τους, στην Τουρκική Νομοθεσία. Είναι πολύ σημαντική η χρονική στιγμή που γίνονται όλα αυτά, καθώς στην Τουρκία οι αρχές του 21ου αιώνα φαίνεται να είχαν έναν ούριο άνεμο αλλαγής και ισότητας μεταξύ των δύο φύλων αλλά και γενικότερα στην τουρκική κοινωνία. Όλα αυτά φάνηκαν να οπισθοχωρούν έπειτα από την νίκη στις εκλογές του 2002 του ισλαμιστικού κόμματος του Ερντογάν.

Φεμινισμός Με Μαντήλα

Από τη δεκαετία του 1980 και έπειτα στην Τουρκία άρχισαν να μπαίνουν τα θεμέλια του Πολιτικού Ισλάμ. Αποκορύφωμά του ήταν η νίκη αλλά και η παραμονή στην εξουσία για 17! χρόνια του Ερντογάν και του κόμματός του ΑΚΡ (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης). Ένα κόμμα που έχει ξεκάθαρες ισλαμιστικές ρίζες και προωθεί το πολιτικό Ισλάμ σε όλες τις πτυχές της ζωής.

Οι κεμαλιστές που κυβερνούσαν την Τουρκία από το έτος ίδρυσής της μέχρι και το 2002 σχεδόν συνεχόμενα πέραν του πολιτικού εκσυγχρονισμού που επεδίωξαν, θεωρήθηκε και απαραίτητο να προβούν και σε πολιτικό μετασχηματισμό, με αποτέλεσμα η θέση της γυναίκας να είναι το σημείο αναφοράς τους. Η απόρριψη της ισλαμικής ηθικής και υιοθέτηση της δυτικής κουλτούρας, ήταν στυλοβάτες των κεμαλικών μεταρρυθμίσεων.Η εμφάνιση και η κυριαρχία του πολιτικού Ισλάμ εκφράστηκε με μία <ισλαμοποίηση> της καθημερινότητας σε όλους τους τομείς. Στο ανδρικό φύλο η γενειάδα ήταν σύμβολο πίστης και πνευματικότητας, όπως και η μη κατανάλωση αλκοόλ αναδεικνύονται σε σύμβολα ισλαμικού τρόπου ζωής και μίας νέας ισλαμικής ταυτότητας που ξεχωρίζει από την παραδοσιακή μουσουλμανική, καθώς αυτή τη φορά είναι μία συνειδητή επιλογή με πολιτικό υπόβαθρο. Η νέα ισλαμική αμφίεση είναι τελείως διαφορετική από την παραδοσιακή, με πολύ πιο αυστηρό μοτίβο και έχει ως στόχο την απάλειψη από την εξωτερική εμφάνιση στοιχείων τα οποία παραπέμπουν στην θηλυκότητα, την ατομικότητα και την ταξική θέση. Ωστόσο είναι πολύ σημαντικό να επισημάνουμε ότι η υιοθέτηση της κάλυψης από πλευράς των ισλαμιστριών γυναικών δεν συνεπάγεται καθόλου με την υποταγή τους στους άνδρες.

Αντιθέτως, εκφράζει την αναγνώριση της θεϊκής κυριαρχίας και την υποταγή τους στο Θεό. Η γυναίκες ισλαμίστριες είναι πολιτικά υποκείμενα με ένα ξεκάθαρο αναβαθμισμένο πολιτικό και κοινωνικό status. Η νέου τύπου λοιπόν μαντήλα (Türban) υιοθετείται από νέες μορφωμένες γυναίκες οι οποίες έχουν πολιτικές και ανθρωπιστικές διεκδικήσεις. Κάτι τέτοιο οδηγεί στην ανάδειξη μιας γυναικείας ισλαμιστικής ελίτ η οποία υιοθετεί, μαζί με τη θρησκευτική πίστη, και μία δυτική κουλτούρα.

Όπως είδαμε και στην αρχή του άρθρου, η μαντήλα αλλά και γενικότερα η θέση της γυναίκας και το γυναικείο σώμα αναδεικνύονται σε πολιτικό σύμβολο, καθώς είναι αυτό που καθορίζει τα όρια μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού βίου. Οι γυναίκες της Τουρκίας, ανέκαθεν διεκδικούσαν τα βέλτιστα για τις ίδιες. Η θρησκεία στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν αποτέλεσε αναχρονιστικό παράγοντα για τη θέση της γυναίκας, αντιθέτως βοήθησε να αναπτυχθεί μία νέα τάξη και ένα νέο είδος φεμινισμού πρωτοπόρο, όπου γυναίκες που δήλωναν δημόσια την υποταγή τους στο Θεό, παράλληλα διεκδικούν ίσα δικαιώματα και ίσες ευκαιρίες με το άλλο φύλο.ΠΗΓΗ